مهارت های زندگی

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

حتما شما هم گبه هایی را در طرح های سنتی دیده اید که واقعا زیبا هستند و در ذهن تان سوال پیش آمده که گبه ظاهری شبیه قالی دارد اما فرق این دو در چیست؟ در ادامه به شما خواهیم گفت. کوتاه ترین جواب شاید این باشد که گبه نوعی قالی با پرز بلند است، اما بگذارید با جزئیات بیشتر به معرفی گبه، طرح و نقوش آن و رنگ بندی گبه‌ها بپردازیم.

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

گبه نوعي قالي گره بافته و درشت بافت است

 

با پرزهاي بلند كه يك تا سه سانتي متر خواب دارد، و تعدد پودهاي آن بين 3 تا 8 است که باعث نرمي فراوان آن مي‌شود.در گذشته عشایر قشقایی و لر، گبه‌ها را برای مصرف خود در ابعاد قالی و قالیچه با تار و پودی از جنس پشم می بافتند اما امروزه گبه ها طرفدارن زیادی پیدا کرده اند و بیشتر از پیش بافته می شوند. گبه بيشتر به روش “فارسي باف”بافته مي شود اما روش “تركي باف”هم در بين ايلات و عشاير به ندرت ديده مي شود و گبه ها بر روي دارهاي افقي (زميني) بافته مي شود.مرغوب ترین گبه ها از جنس پشم های دست ریس بهاره هستند که به روش طبیعی و گیاهی، رنگ می شوند. طرحها و نقش هاي گبه تماما ذهني بوده و بيشتر طرحهاي هندسي را در بر مي گيرد.

 

منظور از طرح ذهنی چیست؟

اکثر بافندگان در زمان بافت قالی نقشه های از پیش طراحی شده ای دارند که طبق آن شروع به بافت و استفاده از رنگ ها می کنند اما در بافت گبه ها، بافندگان خود را محدود به نقشه ها نمی‌کنند و با الهام گیری از طبیعت و محیط پیرامونشان شروع به بافت می کنند، همین امر باعث می شود به راحتی متوجه شوید بافنده در زمان بافت به چه چیزی می اندیشیده و چه چیزهایی در زندگی برای او بیشترین اهمیت را دارد و در کل با احساس و تفکر بافنده آشنا می شوید که باعث می شوید بیش از پیش به این گفته برسیم که بافنده بخشی از روح خود را در دست بافته اش جا می گذارد و بیشتر به ارزش این آثار هنری پی ببریم.

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

حالا با هم نگاهی بیندازیم به رایج ترین طرح های گبه

مهمترين طرح و نقشه گبه‌ هاي عشاير قشقايي عبارتند از:

1-طرح شيري

2-طرح خشتي

3-طرح حوض گبه

4-گل گبه

5-طرح ايلاتي

6-طرح درختي

7-طرح هندسي

8-طرح ابرش

9-طرح چهار فصل

10-طرح اردک

 

طرح شير :

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

گبه دستباف طرح شیرمحبوبترين و بهترين نقش در پيش عشاير استانهاي جنوب غربي ايران نقش شير است كه در ايران باستان و همینطور در فرهنگ اسلامي جايگاه والايي داشته و دارد. شير در مذهب شيعه به شجاعت، متانت و قدرت و ديگر صفات به حضرت علي (ع) نسبت داده مي شود و از این منظر احترام خاصي نزد ايرانيان و شيعيان دارد. از طرفی دیگر گفته می شود در گذشته شیرهای زیادی در استان فارس وجود داشته که امروزه منقرض شده اند اما از آنجا که بافندگان از طبیعت الهام می گرفته اند از گذشته طرح شیر در بافته های عشایر، زیاد دیده می شده است. در فرهنگ ايرانيان شير سمبل شوكت و جلال و قدرت و عظمت بوده است.

 

طرح خشتي يا قابي شكل:

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

اين نقش شامل طرحهايي است كه متن باريك به صورت منظم به چند قسمت به شكل قاب تقسيم شده هر قاب ممكن است به طور جداگانه طرحي همگون و هماهنگ با ديگر قابها داشته و يا با آنها متفاوت باشد. نقشهاي بكار رفته در داخل قابها، طرحهاي هند سي، طرح درخت گل و مرغ و خاتم كاري است و نگاره هاي ستاره اي شكل تزئين كننده حاشيه هاي قابهاست. اين طرحها به صورت هندسي بوده و انواع آن عبارتند از :طرح جوشقاني، قاب قراني، لچك و ترنج. طرح خشتي مي تواند به صورت شطرنجي سياه و سفيد و داراي طرحهاي كوچك و هندسي در هر شطرنجي باشد. بافنده ها از طرح شطرنجی برای نشان دادن زندگی روزانه خودشان استفاده می کردند، خانه سفید به معنی روز خوب و خانه سیاه به معنی روز بد بود برای همین گاهی ممکن بود چند خانه سفید یا چند خانه سیاه کنار هم قرار بگیرند.

 

طرح حوض گبه:

نقش بكار برده شده در آن به صورت ترنجي در وسط كه گلي را نشان مي دهد كه از اطراف آن گل برگها و گل ها و غنچه هايي منشعب مي شود. در فارس معمولا به ترنج حوض گفته مي شود چون حوض در وسط حياط خانه هاي قديمي بود، از اين رو به ترنج حوض هم مي گويند و این طرح را حوض گبه می نامند.

 

طرح گل گبه:

نقش گل رز را در گبه طرح گل گبه مي گويند ، در متن و زمينه گلهاي رنگي با برگهاي سبز رنگ قرار می گیرند و نقوشي در حاشيه داشته است كه رنگ گلهاي ان متفاوت از رنگ متن و زمينه است.

 

طرح ايلاتي:

اين طرح در ميان ايلات و عشاير رواج داشته و دارد و از محيط طبيعي پيرامون خود الهام مي گيرند، آن را به صورت نقشي در تار و پود گبه بافته اند. اين نقش كلا ذهني است و در گبه و قالي، جاجيم و گليم بافي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين طرح بيشتر در ميان قابهاي لوزي، دايره، مربع، مستطيل و بيضي است كه هريك با طرحهاي ايراني مانند گل، درخت، گياه تزئين شده است. اكثر طرحهايي كه در بافت ايلاتي به كار برده مي شود، اشكال هندسي و به صورت ذهني توسط بافنده بافته ميشود و هر طرح همراه با رنگ آميزي متفاوت و مخصوص خود متعلق به فرهنگ خاص ايلات و عشايري است.

 

• انواع طرحهاي ايلاتي عبارتند از:

1-ايلاتي قشقايي

2-ايلاتي لري

3-ايلاتي كردي

4-ايلاتي هيبت لو

5-ايلاتي تفرش بختياري

 

طرح درختی

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

گبه طرح درختیدرخت همواره در زندگی انشان ها نقش مهمی را ایفا کرده برای همین در اکثر آثار هنری خصوصا دستبافته می توان اشکال مختلف درخت را پیدا کرد. در دستبافته های عشایر بیشتر از طرح درخت سرو و بید مجنون استفاده می شود که سرو مظهر شادي و شادماني و بيد مجنون مظهر حزن و اندوه بوده است

 

طرح هندسی:

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

گبه طرح هندسیدر اين نقش از اشكال هندسي چون لوزي، مثلث، بيضي و مربع استفاده شده است از جمله اين طرحها مي توان جوشقاني، طرح بندي قابي، طرح محرمان، طرح ستاره، طرح خاتم شيراز و طرح ختايي را نام برد.

 

طرح ابرش

لفظ ابرش عربي است و به زيورهاي رنگارنگ اطلاق مي شود كه براي تزئين و آراستن روي اسب به كار برده مي شد. اما اصطلاح ابرش را برای استفاده از رنگه های رگه دار و سایه روشن به کار می برند. این طرح از مزارع جو و گندم الهام گرفته است زيرا زماني كه در مزرعه باد مي وزد نماي خوشه هاي جو و گندم به صورت سايه روشن است. ابرش بافي، بيشتر در زمينه و گاه در حاشيه مورد استفاده قرار مي گيرد.

 

طرح چهار فصل:

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

گبه طرح پاییزاين طرح كه نقش آن فصلي از سال را نشان مي دهد بدين صورت كه از مناظر گوناگون طبيعت براي نشان دادن فصل مورد نظر در گبه بافته مي شود.

 

طرح اردک:

طرح اردک نمایشگر تکراری و قرينه ايست که در هر رديف شبيه نقش گلدان تکرار شده است و تمام زمینه را می پوشاند، این نوع نقش صرفا بافت يکی از طوايف کوچک ایل قشقایی به نام “شورخانی”است که معمولا تابستانها در اطراف آباده، ييلاق می نماید.

 

همانطور که قبلا اشاره کردیم گبه ها به صورت ذهنی بافته می شوند برای همین، طرح ها و نقوش گبه هر كدام حكايت از زندگي، اعتقادات و آيين كوچ نشينان مي كند. نقش گبه حكايت از حال بافنده است. قصه رمه و شبان است و برف و بوران، آتش و آب، آفتاب و كوچ، عشق و دلدادگي. اگر علاقمند شدید داستانی که در پس هر کدام از طرح هاست را بدانید پیشنهاد می کنم خواندن مطلب ” طرح و نقش گبه” را از دست ندهید.

 

رنگهاي مورد استفاده در گبه

رنگهاي گبه در اوايل به صورت “خودرنگ” يعني رنگ طبيعي پشم بود و پشمها به رنگهاي طبيعي چون مشكي، سفيد، شيري و قهوه ای بودند به عبارتی همان رنگی که پشم حیواناتی چون شتر، بز، گوسفند و … به صورت طبیعی هستند اما با گذشت زمان و كوچ عشاير از جايي به جايي ديگر و دسترسي به رنگهاي گياهي و شناخت رنگدانه هاي گياهان و راهيابي گبه به خانه هاي شهرنشينان ، گبه از مصرف شخصي عشاير به مصرف شهرنشينان هم در آمد و از آن زمان گبه ها با رنگهاي متنوع گياهي بافته می شود.

 

به طور كلي رنگهايي كه در گبه ها به كار مي رود به نوعي روحيات مردم عشاير را نشان مي دهد.

 

رنگ قرمز:

رنگي گرم و داراي نيروي برون گراست، رنگ توان و فعاليت و رنگ تقويت كننده قلب است. رنگ حق،پيكار و شهادت است و سمبل حيات و مبين هيجان و شورش است.

 

رنگ زرد:

رنگ جواني، روشني و نور ، نشان دانش و معرفت و شادي آفرين است و بيشتر پرتوهاي دريافتي را بازتاب مي دهد. ژرفا و عمق ندارد. اين رنگ براي عشاير بسيار اهميت دارد.

 

رنگ بنفش:

رنگي است كه نمايشگر بي خبري، بي اختياري و ظلم و دشواري است. اين رنگ مرموز و برانگيزاننده احساسات است، در سطح وسيع حالت ترس را نشان مي دهد.

 

در این مقاله سعی کردیم با جزئیات بیشتری به معرفی گبه ها بپردازیم، گبه‌ها شاید در نگاه اول ساده و با بافتی بسیار ابتدایی به نظر برسند اما هر کدام اثر هنری ارزشمندی هستند که در پسشان حکایت ها نهفته است.

 

در ادامه می توانید چند مدل جدید از گبه را مشاهده کنید:

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

تفاوت قالی و گبه | فرق فرش و گبه | کدام بهتر است؟

 

 

به این مطلب چند ستاره امتیاز میدید؟

حمید جعفری

حمید جعفری فعال حوزه محتوا و سئو و مدیر سایت نیک شو ، امیدوارم محتوای این سایت راهی باشد برای زندگی بهتر و لذت بخش تر ......

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا