کرونا ویروس ، از کجا آمد و تا چه مدت قربانی خواهد گرفت؟

کرونا ویروس ، از کجا آمد و تا چه مدت قربانی خواهد گرفت؟

دکتر امین مقدم

ایمنی‌شناس

در حقیقت عامل سرماخوردگی معمولی در انسان ها ، همان ویروس های خانواده کرونا هستند. اما در دهه اخیر سه ویروس کرونای حیوانی توانستند به انسان ها سرایت کرده و باعث مرگ شوند که عبارتند از :

سارس-کرونا (ویروس بیماری سندرم حاد تنفسی وخیم یا همان سارس)

مرس-کرونا (ویروس بیماری سندرم تنفسی خاورمیانه‌ای یا همان مرس)

سارس-کرونا-٢ (ویروس بیماری کرونا ویروس ٢٠١٩) می‌توانند باعث پنومونی (عفونت ریه) شدید شود

کرونای جدید از کجا آمد؟

تقریبا تمام دانشمندان اتفاق نظر دارند که این ویروس از خفاش و به واسطه حیوانی دیگر به انسان سرایت کرده است. مانند مرس که بوسیله شتر به انسان منتقل شد.

کرونا چطور به انسان منتقل می شود و چرا اینقدر کشنده است؟

بطور کلی بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌های انسانی منشا حیوانی داشته و در مقطعی از تاریخ در جمعیت‌های انسانی شایع و پس از آن دائمی یا به تناوب ماندگار شده‌اند. باید بگوییم که ویروس‌های حیوانی به دلایل متعدد معمولا شرایط سرایت و ایجاد عفونت در انسان را ندارند. ویروس‌ها به شرایط زیستی و محیطی جانورانی که در بدن آن تکثیر پیدا می‌کنند سازگار می‌شوند و به همین دلیل معمولا قادر به سرایت و ایجاد بیماری جز در میزبانان اصلی خود نیستند.

اما گاهی ویروس به جانورانی که از لحاظ ساختار زیستی و ژنتیکی به میزبان نزدیک هستند سرایت می‌کند. میزبان برخی از ویروس‌ها نیز مانند ویروس آنفلوآنزا بیش از چند گونهٔ متفاوت جانوری مثل طیور، خوک و انسان را شامل گردد و می تواند بین این سه نوع به راحتی منتقل و باعث بیماری شود.

در مواردی نادرتر، مانند آنچه که احتمالا در انتقال ویروس کرونای‌ خفاش به انسان رخ داده (مثل مورد اخیر)، ویروسی بر حسب اتفاق یا با جهش ژنتیکی از میزبان اصلی خود به گونهٔ جانوری دیگری که میزبان طبیعی‌اش نبوده سرایت کرده و قادر به تکثیر و ایجاد عفونت می‌شود. اگر این ویروس موفق شود تا در این گونهٔ جدید مثلا انسان، از فردی به فرد دیگر سرایت کند، امکان شروع یک همه‌گیری ایجاد می‌شود. مثال‌ دیگر همه‌گیری بدنبال سرایت ویروس از گونه‌ای به گونه دیگر، ویروس ضعف ایمنی انسان (آچ‌آی‌وی) است که به اعتقاد پژوهشگران از نوعی میمون‌ به انسان منتقل شده است.

خروج ویروس کرونای جهش یافته (آبی) از سلول

انتقال ویروس از راه های مختلفی مانند گوارشی ، تنفسی ، گزش ممکن است به دیگر حیوانات و انسان منتقل شود.

هنوز راه اصلی سرایت ویروس جدید کرونا از خفاش به انسان شناخته نشده هر چند ممکن است از مدفوع آلوده خفاش به حیوانات دیگر (مثل پنگولین) و سپس به انسان منتقل شده باشد. با این حال انتقال تنفسی/مخاطی (قطرک‌های آلوده با منشاء برونشی/ریوی) آن از انسان به انسان مسجل شده است.

راه اصلی انتقال در انسان تماس نزدیک با فرد آلوده یا مبتلا است. تماس نزدیک یعنی:

زندگی در یک خانه

تماس رو در رو مثلا چند دقیقه گفتگو

سرفه کردن به سمت صورت کسی

بیش از پانزده دقیقه در فاصله دو متری فرد دیگری بودن

تماس با ترشحات بدن فرد آلوده یا مبتلا

دوره نهفتگی یعنی فاصله ورود ویروس به بدن تا ظهور علائم بین دو تا چهارده روز است و هنوز درست روشن نیست که آیا فرد بدون علامت، می‌تواند دیگران را مبتلا کند یا نه اما تردیدی نیست که با بروز علائم احتمال گسترش ویروس افزایش قابل‌ملاحظه‌ای پیدا می‌کند.

پروتئین S (قرمز) ویروس کرونای جدید که به آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢ سلول انسان چسبیده

ویروس کرونا چون در بدن انسان نوظهور است ، بنابراین سیستم ایمنی کاملا با آن ناآشنا خواهد بود و خاطره ایمنی از آن ندارد (پادتن های ضدویروس) بنابراین ویروس های ناآشنا با بدن انسان با سلول و بافت های بدن سازگاری ندارند و منجر به التهاب و آسیب های شدید به بدن می شوند و به همین خاطر درصد مرگ و میر در اثر ابتلا به این ویروس ها بالا است. ویروس های دیگر مانند سرماخوردگی که بدن با آن ها سازگار نسبی پیدا کرده معمولا باعث یک بیماری سبک و ملایم می شوند که اصلا کشنده نیست.

بررسی روند پیشرفت بیماری سارس-کرونا-2

ویروس‌ها از یک سری پروتئین‌های شاخکی در جدار (کپسول) یا غشای خود برای چسبیدن و ورود به سلول‌های بدن انسان استفاده می‌کنند. ویروس کرونای جدید با شاخک S خود به گیرنده‌ای (گیرنده آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢) در سلول‌های ریه انسان چسبیده، به داخل سلول راه یافته و بعد از استفاده از مواد سلولی، با تکثیر خود، سبب واکنش ایمنی و مرگ سلولی می‌شود. در افراد جوانتر و با ایمنی بهتر، سیستم ایمنی تکثیر ویروس‌ را محدود و از آسیب و التهاب بیش از حد به ریه که محل حیاتی جذب اکسیژن است جلوگیری می‌کند و بیمار بدون هیچ عارضه‌ای بهبود می‌یابد.

سی‌تی‌اسکن ریه مبتلا به کرونا ویروس ٢٠١٩

کدام افراد بیشتر در خطر هستند؟

در افراد سالخورده و با ایمنی ناکارآمد یا تضعیف شده یا تحت درمان مهار ایمنی (افرادی که پیوند عضو انجام داده اند یا بیماری نقص سیستم ایمنی دارند) یا شیمی‌درمانی (مانند بیماران رماتیسمی یا سرطانی یا ایدز)، افرادی با مشکلات قلبی و ریوی، فشار خون یا دیابت یا چاقی مفرط (BMI بیش از ٤٠)، ویروس جدید کرونا باعث ایجاد التهاب بیش از حد شده، مقدار زیادی مایع و سلول‌های التهابی وارد فضای داخلی ریه می‌شود و با افزایش مرگ سلولی و اشکال در اکسیژن‌رسانی، به نارسایی حاد تنفسی می‌انجامد و سرانجام مرگ در انتظار فرد مبتلا است.

مطالعه اخیر در استان ووهان چین نشان داده که متوسط سن افرادی که بدلیل نارسایی تنفسی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند حدود ۶۰ سال بوده است. از این رو اگرچه متوسط مرگ‌ومیر کلی کرونا ویروس ٢٠١٩ در دنیا حدود دو تا سه درصد است اما این رقم برای گروه‌های آسیب‌پذیر ذکر شده به مراتب بیشتر است.

علائم بالینی کرونا

از لحاظ بالینی درگیری ریه ممکن است ابتدا با سرفه خشک و تب محدود شروع شده و در صورت عدم بهبودی ظرف یک تا دو هفته به فرم‌های شدیدتری با تنگی نفس و تب بالا منجر شود و در ادامه و در صورت عدم درمان‌های لازم به نارسایی شدید تنفسی، کاهش هوشیاری و ایست قلبی بینجامد. از علامت های دیگر این بیماری احساس خستگی بدن را می توان نام برد.

پیشگیری و درمان کرونا ویروس ٢٠١٩

در نبود واکسن، پیشگیری از ابتلا و گسترش کرونا ویروس ٢٠١٩ منحصر می‌شود به آمادگی، اقدامات بهداشتی، آموزش و راهنمایی افراد سالم و مشکوک به ابتلا و شناسایی، جداسازی و درمان مناسب مبتلایان. چون این ویروس با انتشار قطره تنفسی (سرفه و عطسه) از فرد به فرد منتقل می‌شود رعایت دقیق نکات بهداشتی (مثل پوشاندن دهان هنگام عطسه و سرفه، شستن مرتب دست و پرهیز از جاهای شلوغ و پرجمعیت) بسیار مهم و اساس مهار شیوع بیماری است. نظام‌های بهداشت و درمان کشورها هم باید تریاژ (رده بندی بیماران از نظر شدت بیماری) مشخصی را برای مدیریت، تشخیص و درمان افراد مشکوک به ابتلا به بیماری آماده و اجرا کنند.

علائم موارد خفیف مشکوک به کرونا ویروس ٢٠١٩، تب پایین، سرفه خشک بدون تنگی نفس، بدن درد، خستگی و بد‌حالی است. موارد خفیف با نظر پزشک و یا کارشناسان بهداشتی، با قرنظینه فرد مبتلا در منزل، استفاده از داروهای کاهش تب و در شرایط خاص با آنتی‌بیوتیک خوراکی انجام می‌شود. باید در نظر داشت که آنتی‌بیوتیک روی ویروس اثری نداشته و برای درمان یا پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی تنها با در نظر گرفتن شرایط بیمار و تشخیص پزشک تجویز می‌شوند.

تست RT-PCR تشخیصی کرونا ویروس ٢٠١٩ باید برای کلیه افراد مشکوک انجام ‌شود اما در صورت محدودیت به افرادی تخصیص داده می‌شود که علائم بالینی، آزمایشگاهی (کم شدن لنفوسیت‌های خون) و رادیولوژی (علائم عفونت و سفید شدن ریه) بارزتری دارند.

در صورت علائم شدیدتر، بخصوص تنگی نفس و کاهش اکسیژن خون و درگیری پیش‌رونده ریه، بیماران بستری و تحت درمان‌های حمایتی و آزمایشی ضد‌ویروس و گاهی ضد التهاب قرار می‌گیرند. این درمان‌ها در صورت وخیم شدن وضع بیماران در بخش‌ مراقبت‌های ویژه (ICU) انجام می‌شوند تا پشتیبانی قلبی تنفسی (برای مثال استفاده از رسپیراتور) برای بیماران ممکن باشد.

با اینکه در حال حاضر داروی ضدویروس اختصاصی برای کرونا ویروس ٢٠١٩ در دسترس نیست اما پزشکان و پژوهشگران چینی، ژاپنی، کره‌ای و آمریکایی در حال استفاده آزمایشی از ضد ویروس‌های اچ‌آی‌وی، ابولا، آنفلوآنزا، هپاتیت سی و حتی ضدانگل مالاریا برای درمان این بیماری هستند. استفاده از اینترفرون هم که جزء دفاع ضد‌ویروسی طبیعی بدن است مد نظر قرار گرفته است.

این داروهای ضد ویروس ممکن است از راه‌های گوناگون مثل جلوگیری از ورود ویروس به سلول یا جلوگیری از تکثیر ویروس در داخل سلول جلوی پیشرفت عفونت را بگیرند. برای مثال داروی remdisivir که برای درمان ابولا استفاده شده و هم‌اکنون در آمریکا بصورت آزمایشی برای درمان ویروس کرونای جدید تجویز می‌شود در ساخت مادهٔ ژنتیکی ویروس تداخل ایجاد می‌کند.

دو داروی ترکیبی دیگر که آزمایشی تجویز می‌شوند داروهای ضد آچ‌آی‌وی/ایدز هستند بنام lopinavir و ritonavir. این داروها ساخت پروتئین‌های ویروس را متوقف می‌کنند. از داروهای دیگری که در چین آزمایش شده می‌توان از کلروکین نام برد که علاوه بر اثرات ضد‌میکربی تا حدی ضدالتهاب هم هست و ممکن است در درمان و پیشگیری از وخامت درگیری ریه‌ها موثر باشد. داروی دیگری که در دست آزمایش است داروی ضد آنفلوآنزای تامیفلو است.

اغلب این داروها ترکیبی استفاده می‌شوند و تمام درمان‌های فعلی در مراحل ابتدایی آزمایش بوده و قضاوت درباره اثر‌بخشی و تناسب درمان در افراد و در مراحل مختلف بیماری نیاز به پژوهش‌های وسیعتر و دقیق‌تر دارد.

در حال حاضر واکسنی برای بیماری کرونا ویروس ٢٠١٩ وجود ندارد، اما چندین واکسن گوناگون بسرعت فرمول‌بندی شده و در حال گذراندن آزمایش‌های مقدماتی اثر‌بخشی و بی‌خطری هستند. اگرچه قصد دولت‌ها تسریع مراحل تست این واکسن‌هاست -که اغلب چند سال طول می‌کشند-اما بعید بنظرمی‌رسد که واکسنی با تولید وسیع تا قبل ازسال آینده دردسترس باشد.

منبع : بی بی سی

مطالب بیشتر:

پزشک کاشف کرونا خودش قربانی این بیماری شد

آیا ویروس کرونا واقعا از سوپ خفاش چینی ها منتشر شده؟