نشانه های اولیه بیماری آسم و روش های درمان آن
نشانه های اولیه بیماری آسم و روش های درمان آن
آسم بیماری مربوط به مجرای تنفسی است که به دلایل مختلف دچار تنگی می شود و راه تنفس برای مدتی بسته خواهد ماند. نایژه ها در آسم دچار انقباض می شوند. باید توجه داشته باشید که این بیماری به‌طور کامل درمان نمی‌شود ولی در صورتی که تحت‌نظر پزشک باشید و داروهایتان را طبق دستور مصرف کنید، تا حد زیادی می‌توانید علائم آن را کنترل کنید. در این مطلب شما را به‌طور کامل با این بیماری، علائم، نحوه‌ی تشخیص و کنترل آن آشنا می‌کنیم.
درمان آسم چیست
با توجه به دستورالعمل‌های کنونی، اهداف درمانی برای آسم از این قرارند:
= کنترل علائم به‌طور مناسب
= به حداقل رساندن احتمال تشدیدهای آتی
= حفظ عملکرد طبیعی ریه
= حفظ میزان فعالیت طبیعی
= به کار بردن حداقل مقدار داروی ممکن با حداقل مقدار عوارض جانبی احتمالی.
کورتیکواستروئیدهای استنشاقی « ICS »، تاثیر گذارترین عوامل ضدالتهابی موجود برای درمان آسم مزمن هستند و خط اول درمان در اکثر دستورالعمل‌های درمانی آسم به‌شمار می‌روند. ثابت شده است که ICS در کاهش خطر تشدیدهای آسم بسیار تاثیر گذار است. همین طور ترکیبی از یک برونکودیلاتور طولانی‌اثر « LABA » و ICS، تأثیر فوق‌العاده مفیدی روی بهبود کنترل آسم می‌گذارد.
پرکاربردترین داروهای آسم
برونکودیلاتورهای کوتاه‌اثر (آلبوترول [پروونتیل، ونتولین، پروایر، پروایر رسپی‌کلیک، مکس‌ایر، زوپنکس]) تسکین فوری ایجاد می‌کنند و برای بهبود علائم آسم ناشی از ورزش به‌کار می‌روند:
استروئیدهای استنشاقی (بودزونید [پالمیکورت توربوهالر، پالمیکورت رسپولز]، فلوتیکازون [فلووِنت، آرنوتی الیپتا]، بکلومتازون [QVAR]، مُمِتازون[آزمانکس]، سیکلسونید [آلوسکو]، فلونیسولید [آئروبید، آئروسپان]) خط اول درمان ضدالتهابی هستند
برونکودیلاتورهای طولانی‌اثر (سالمترول [سِرونت]، فُرموترول [فورادی]، ویلانترول) می‌توانند به‌عنوان درمان کمکی به ICS اضافه شوند. LABA ها هرگز نباید به‌تنهایی برای درمان آسم به‌کار بروند
اصلاح‌کننده‌های لوکوترین (مونتلوکاست [سینگولاری]، زافیرلوکاست[آکولات]، زیلوتون [زیفلو]) نیز می‌توانند به‌عنوان عوامل ضدالتهابی عمل کنند
عوامل آنتی‌کولینرژیک (اپیراتروپیوم [آتروونت، آتروونت HFA]، تیوتروپیوم [اسپیریوا]، اومه‌کلیدینیوم [Incruse Ellipta]) به کاهش تولید خلط کمک می‌کنند
= درمان آنتی IgE (اومالیزوماب [زول‌ایر] در آسم آلرژیک به‌کار می‌رود
= درمان آنتی IL5 (مپولیزوماب [نوکالا]، رسلیزوماب [ Cinqair] در آسم ائوزینوفیلی به‌کار می‌رود
کرومون‌ها (کرومولین [اینتال، اُپتیکروم، گاستروکروم]، ندوکرومیل [آلوکریل])، سلول‌های آلرژیک (ماست‌سل‌ها) را تثبیت می‌کنند اما به‌ندرت در عملکرد بالینی به‌کار می‌روند
تئوفیلین (رسپبید، اسلوبید، تئو۲۴) نیز به بازکردن راه‌های هوایی کمک می‌کند اما به‌علت عوارض جانبی نامطلوبی که دارد، به‌ندرت استفاده می‌شود
استروئیدهای سیستمیک (پردنیزون [دلتازون، پرد مایع]، پردنیزولون [فلورپد، پدیاپرد، اوراپرد، اوراپرد ODT ]، متیل‌پردنیزولون [مِدرول، دپومدرول، سولومِدرول]، دگزامتازون [دگزپک]) عوامل ضدالتهابی قوی‌ای هستند که به‌طور معمول برای درمان حمله‌های آسم به‌کار می‌روند اما اگر به‌طور مکرر یا دائمی استفاده شوند، عوارض جانبی متعددی ایجاد می‌کنند
هم‌اکنون مطالعاتی روی آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (پادتن‌های تک‌تیره) بسیار دیگری نیز درحال انجام است که احتمالا طی چند سال آینده در دسترس خواهند بود
= ثابت شده است که ایمونوتراپی یا تزریقات آلرژی، میزان وابستگی به دارو را در آسم آلرژیک کاهش می‌دهد.
= تابه‌حال اثربخشی هیچ‌یک از درمان‌های خانگی در بهبود علائم آسم به اثبات نرسیده است.
در مورد عوارض جانبی بالقوه‌ی کورتیکواستروئیدهای استنشاقی در درازمدت اغلب نگرانی‌هایی وجود دارد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که حتی استفاده‌ی طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی نیز عوارض جانبی بسیار معدودی دارد ازجمله بروز یک‌سری تغییرات در سلامت استخوان، رشد یا وزن.
بااین‌حال همیشه هدف این است که افراد با حداقل مقدار داروی مؤثر درمان شوند. افراد مبتلا به آسم باید به‌طور مرتب برای ایجاد تغییرات مناسب در رژیم دارویی‌شان بررسی شوند.
داروهای آسم می‌توانند از طریق اسپری‌های تنفسی، با یا بدون یک spacer (آسان‌نفس یا دم‌یار) یا محلول ریزقطره‌شده (nebulized solution) استفاده شوند. توجه داشته باشید که اگر بیماری از اسپری تنفسی به‌نحو صحیح استفاده کند، مقدار داروی ته‌نشین‌شده در ریه‌های او با زمانی که از یک محلول ریزقطره‌شده استفاده می‌کند، تفاوتی نخواهد داشت.
{{ هنگام تجویز داروهای آسم باید تکنیک صحیح استفاده برای بیمار توضیح داده شود. }}
ترک سیگار وقرارنگرفتن در معرض دود آن، در درمان آسم بسیار مهم است. درمان بیماری‌های هم‌زمان مانند رینیت آلرژیک و بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) نیز ممکن است به کنترل بهتر آسم کمک کند. در برخی مواقع واکسن‌هایی مانند آنفولانزا و واکسن پنومونی نیز توصیه می‌شوند.
اگرچه اکثر افراد مبتلا به آسم به‌صورت سرپایی درمان می‌شوند اما برای درمان حمله‌های شدید آسم ممکن است لازم باشد که فرد به اورژانس مراجعه کند یا در بیمارستان بستری شود. این افراد معمولا به استفاده از اکسیژن کمکی، تجویز اولیه‌ی استروئیدهای سیستمیک و تجویز مکرر یا حتی مداوم برونکودیلاتورها از طریق یک محلول ریزقطره‌شده نیاز دارند.
این بیماران به متخصص ریه یا متخصص آلرژی ارجاع داده می‌شوند. در این مواقع باید به موارد زیر توجه شود:
= سابقه‌ی بستری‌شدن در ICU یا بستری‌شدن متعدد در بیمارستان به‌خاطر آسم
= سابقه‌ی مراجعات مکرر به بخش اورژانس به‌خاطر آسم
= سابقه‌ی استفاده‌ی مکرر از استروئیدهای سیستمیک برای آسم
= علائم مداوم و درحال پیشرفت، به‌رغم استفاده از داروهای مربوطه
= بروز آلرژی‌های مهم و قابل توجه که کنترل آسم را دشوار یا غیرممکن می‌کنند.
آیا پیشگیری از آسم امکان‌پذیر است؟
با افزایش شیوع آسم، مطالعات متعددی به بررسی عوامل خطر و راه‌های پیشگیری از آسم پرداخته‌اند. در این مطالعات مشخص شده است اشخاصی که در مزارع زندگی می‌کنند، در مقابل خس‌خس سینه، آسم و حتی آلرژی‌های محیطی مصون هستند. به‌نظر می‌رسد آلودگی هوا در افزایش شیوع آسم و همچنین تشدید علائم آن نقش مهمی داشته باشد.
تغییرات اقلیمی نیز به‌عنوان یکی از عوامل تاثیر گذار در افزایش شیوع آسم مطالعه و بررسی شده‌اند. سیگارکشیدن مادر در دوره‌ی حاملگی از عوامل اصلی ابتلا به آسم به‌شمار می‌آید. دود تنباکو نیز یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد و پیشرفت آسم است. ثابت شده است که درمان آلرژی‌های محیطی با ایمونوتراپی آلرژن یا تزریقات آلرژی، خطر ابتلای کودک به آسم را کاهش می‌دهد.
ابتلا به آسم فرایند پیچیده‌ای است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی بسیاری قرار می‌گیرد و هم‌اکنون هیچ راه قطعی‌ای برای کاهش خطر ابتلای اشخاص به آسم وجود ندارد.
آسم چگونه تشخیص داده می‌شود
تشخیص آسم با بررسی دقیق سابقه‌ی بیمار و معاینه‌ی فیزیکی او آغاز می‌شود. پزشکان عمومی اغلب قادرند آسم را تشخیص بدهند ولی بعضی وقت ها احتمال دارد لازم باشد به متخصص آلرژی یا متخصص ریه مراجعه کنید. اغلب شخص دچار به آسم، سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های آلرژیک یا سابقه‌ی شخصی رینیت آلرژیک دارد و علائمی مانند:
سرفه، خس‌خس، اِشکال در تنفس « به‌خصوص در هنگام ورزش یا در طول شب » را تجربه می‌کند. همچنین احتمال دارد احتمال بروز عفونت‌های تنفسی یا برونشیت نیز وجود داشته باشد. علاوه بر داشتن سابقه‌ی مرتبط با آسم، در صورتی که علائم شخص با مصرف داروهای مخصوص آسم بهبود یافت، به این معناست که به احتمال زیاد بیماری آسم است.
{{ علاوه بر گرفتن سابقه و معاینه‌ی بیمار، موارد زیر روش‌های تشخیصی‌ای هستند که برای کمک به تشخیص آسم به‌کار می‌روند: }}
تست عملکرد ریه یا اسپیرومتری
در این تست لوله‌ای در داخل دهان بیمار قرار داده می‌شود که از طریق آن نفس می‌کشد تا پزشک عملکرد ریه را ارزیابی کند. در صورتی که عملکرد ریه پس از تجویز یک برونکودیلاتور مانند آلبوترول به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافت، این مسئله اساسا تشخیص آسم را تأیید می‌کند. با این‌حال باید توجه داشته باشید که عملکرد نرمال ریه در این تست، احتمال بیماری آسم را به‌طور کامل رد نمی‌کند.
اندازه‌گیری اکسید نیتریک بازدم « FeNO »
این تست به یک روش سریع و نسبتا ساده، شبیه اسپیرومتری انجام می‌شود. سطوح بالای اکسید نیتریک بازدم نشان‌دهنده‌ی التهاب آلرژیکی است که در بیماری‌هایی مانند آسم دیده می‌شود.
تست پوستی برای آلرژن‌های هوایی متداول
حساسیت به آلرژی‌های محیطی، احتمال آسم را افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید که برای تشخیص آلرژی‌های محیطی اغلب تست پوست مفیدتر از آزمایش خون « کشت بافت و سلول یا in vitro » است. تست آلرژی‌های غذایی در تشخیص آسم تجویز نمی‌شود.
سایر آزمایشات احتمالی ولی کمتر متداول برای تشخیص آسم
ازجمله تست چالش، مانند چالش متاکولین که واکنش‌پذیری بیش‌ازحد راه هوایی را بررسی می‌کند. واکنش‌پذیری بیش‌ازحد عبارت است از تمایل لوله‌های تنفسی به منقبض یا باریک‌شدن در واکنش به محرک‌ها. در صورتی که نتیجه‌ی تست چالش متاکولین منفی باشد، احتمال آسم بسیار پایین است.
متخصصان بعضی وقت ها ائوزینوفیل‌های خلط سینه « نشانگر دیگری برای التهاب آلرژیکی که در آسم دیده می‌شود » را نیز اندازه می‌گیرند. تصویربرداری از قفسه‌ی سینه احتمال دارد پُرهوایی ریه « hyperinflation » را نشان بدهد که در آسم اغلب نرمال است. در موارد خاص احتمال دارد تست‌هایی برای ردکردن احتمال سایر بیماری‌ها « مانند تست‌های قلبی » نیز تجویز شود.
آزمایش خون
بعضی وقت ها به تشخیص تفاوت بین انواع مختلف آسم کمک می‌کند. آزمایش‌های خون مفید عبارت هستند از چک‌کردن سطح آنتی‌بادی آلرژیک « IgE » یا گلبول‌های سفید خاصی به‌نام ائوزینوفیل‌ها که اغلب با آسم بیرونی یا آلرژیک مرتبط هستند.
علائم و نشانه‌های آسم
علائم و نشانه‌های معمول آسم عبارت هستند از تنگی نفس، سرفه « اغلب شب‌ها بدتر می‌شود » و صدای خس‌خس در هنگام نفس‌کشیدن. بسیاری از بیماران از احساس سفتی در قفسه‌ی سینه نیز شکایت می‌کنند. باید توجه داشته باشید که این علائم اپیزودیک « دوره‌ای » هستند و اشخاص دچار به آسم احتمال دارد هفته‌ها یا ماه‌ها هیچ‌گونه علائمی نداشته باشند.
محرک‌های رایج برای علائم مربوط به آسم عبارت هستند از: قرارگیری در معرض آلرژن‌ها « حیوانات خانگی، مایت‌های گردوغبار، سوسک‌های حمام، کپک‌ها و گرده‌های گیاهان »، ورزش و عفونت‌های ویروسی. به کار بردن تنباکو یا قرارگیری در معرض دود آن، کنترل آسم را پیچیده می‌کند.
بسیاری از علائم و نشانه‌های آسم، غیراختصاصی هستند و احتمال دارد در سایر بیماری‌ها نیز دیده شوند. علائمی که احتمال دارد نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های دیگری به‌غیر از آسم باشند عبارت هستند از: ظاهرشدن علامت جدید در سن بالا، وجود علائم مرتبط « مانند احساس ناراحتی در قفسه سینه، سبکی سر، تپش قلب و خستگی » و عدم پاسخ به داروهای مناسب آسم.
معاینه‌ی فیزیکی در شخص دچار به آسم اغلب کاملا نرمال است. بعضی وقت ها در هنگام نفس‌کشیدن صدای خس‌خس وجود دارد. هنگام حمله‌ی ناگهانی آسم میزان تنفس افزایش می‌یابد، ضربان قلب بالا می‌رود و کار تنفسی بیشتر می‌شود. اشخاص اغلب برای نفس‌کشیدن به عضلات فرعی نیاز دارند.
در موارد شدید احتمال دارد حرکت هوا به‌گونه‌ای مختل شود که هیچ‌گونه صدای تنفس و خس‌خسی شنیده نشود. توجه داشته باشید که میزان اکسیژن خون حتی در مواقع حمله‌ی آسم در سطح تقریبا نرمالی باقی می‌ماند پس سطح پایین اکسیژن در خون به نارسایی تنفسی مربوط می‌شود، نه آسم.
سرانجام بیماری آسم
در اصل سرانجام بیماری آسم مطلوب است. کودکان بیشتر از بزرگسالان به بهبودی کامل دست می‌یابند. اگر چه بزرگسالان دچار به آسم در مقایسه با اشخاصی که بیماری‌شان در سنین پایین‌تر کنترل‌شده است، به میزان بیشتری دچار کاهش عملکرد ریه می‌شوند ولی این کاهش اغلب به‌اندازه‌ی بیماری‌های دیگری مانند بیماری مزمن انسدادی ریه « COPD » یا آمفیزم شدید نیست.
در صورتی که آسم با بیماری‌ها و اختلالات دیگری همراه نباشد، موجب کاهش طول عمر شخص نمی‌شود. مواردی که این بیماری خطرساز تلقی می‌شود عبارت هستند از:
= سابقه‌ی بستری‌شدن در بیمارستان به‌خصوص در بخش ICU یا سابقه‌ی لوله‌گذاری
= وابستگی مکرر به استروئیدهای سیستمیک
= وجود هم‌زمان دو یا چند مشکل پزشکی مهم
باریک شدن راه هوایی در بیماری آسم احتمال دارد به مرور زمان تثبیت شود « دیگر به حالت قبل برنگردد » و درنتیجه آسم به COPD یا آمفیزم تبدیل شود. عارضه‌ی مهم دیگر آسم به عوارض جانبی ناشی از به کار بردن استروئیدهای خوراکی مربوط می‌شود این عوارض عبارت هستند از کاهش تراکم استخوان « پوکی استخوان »، افزایش وزن و عدم تحمل گلوکز.
انواع آسم: آسم آلرژیک « بیرونی » و غیرآلرژیک « درونی »
پزشک احتمال دارد با کلماتی مانند درونی یا بیرونی در مورد بیماری آسم شما صحبت کند. درک بهتر از ماهیت بیماری آسم می‌تواند به توضیح تفاوت‌های بین این دو کمک کند. آسم بیرونی یا آلرژیک شایع‌تر است و اغلب در دوران کودکی ایجاد می‌شود. تقریبا ۷۰ تا ۸۰ درصد از کودکان دچار به آسم، آلرژی‌های مستند « documented allergies » نیز دارند.
در این موارد اغلب سابقه‌ی خانوادگی آلرژی وجود دارد. همچنین در اغلب اوقات سایر بیماری‌های آلرژیک مانند آلرژی‌های بینی یا اگزما نیز دیده می‌شود. آسم آلرژیک اغلب در اوایل بزرگسالی رو به بهبودی می‌رود. بااین‌حال در بسیاری از موارد، این آسم مجددا ظاهر می‌شود. آسم درونی نمونه‌ای از تمام موارد را در خود دارد، اغلب بعد از ۳۰ سالگی ایجاد می‌شود و عموما به آلرژی مربوط نیست.
زنان بیشتر از مردان به این نوع آسم دچار می‌شوند و بسیاری از موارد آن پس از عفونت دستگاه تنفسی ظاهر می‌شود. به‌نظر می‌رسد چاقی نیز یک عامل خطر برای ابتلا به این نوع آسم است. درمان آسم درونی دشوار است، علائم آن اغلب مزمن است و در تمام طول سال وجود دارد.
کلام آخر
آسم از واژه‌ی یونانی «آسما» به‌معنای «نفس‌نفس زدن» گرفته شده است. این بیماری همان‌طور که از نامش پیداست، در تنفس شخص اختلال ایجاد می‌کند. به‌نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی موجب بروز این بیماری می‌شوند. آسم در برخی اشخاص خفیف است و در برخی شدت بیشتری دارد که در این‌صورت احتمال دارد این اشخاص را از انجام فعالیت‌های عادی روزمره بازدارد یا حتی به حملات آسم منجر شود.
آسم یک بیماری مزمن رایج است به‌طوری‌که از سال ۲۰۰۸ تقریبا ۸ تا ۱۰ درصد آمریکایی‌ها « حدود ۲۳ میلیون » به آن دچار شده‌اند. این بیماری یکی از علل عمده‌ی مرخصی‌های کاری و علت ۱٫۵ میلیون مورد مراجعه به اورژانس و ۵۰۰ هزار مورد بستری در سال است. هر سال بیش از ۳۳۰۰ آمریکایی به‌خاطر این بیماری جان‌شان را ازدست می‌دهند.
همین طور به‌نظر می‌رسد میزان شیوع آسم مانند سایر بیماری‌های آلرژیک، ازجمله اگزما « درماتیت آتوپیک »، تب یونجه « رینیت آلرژیک » و آلرژی‌های غذایی درحال افزایش است.
