چطور بداهه سخن گفتن را در خودمان تقویت کنیم؟
چطور بداهه سخن گفتن را در خودمان تقویت کنیم؟
بعضی از افراد را دیده اید کـــه همیشه حرف برای گفتن دارند ، آن هم کاملا جذاب و گیرا. این افراد بداهه گویی فوق العاده ای دارند کـــه همیشه حاضر جواب هستند و سخن ران هایی خوبی می باشند. امشب کنفرانسی در حال برگزاری است و قرار شده رئیس شما یکی از سخنرانان را معرفی کند. چند دقیقه مانده به سخنرانی باخبر می‌شوید کـــه رئیس‌تان مسموم شده و شما باید به جای او معرفی را انجام دهید. برای آماده شدن عملا هیچ وقتی ندارید و از یک طرف هم می‌ترسید استرس کار دست‌تان بدهد.
آبرو و اعتبارتان در خطر است و هیچ ایده‌ای ندارید کـــه چه‌کار باید بکنـــید. خیلی از ما تجربه‌ی چنین موقعیت‌هایی را داریم. اما برای اینکـــه یک سخنرانی بدون برنامه اما خوب داشته باشیم، راه‌حل‌هایی هم وجود دارد. در این مقاله قصد داریم توضیح بدهیم کـــه چرا مهارت بداهه سخن گفتن این قدر مهم است. همچنین می‌خواهیم ببینیم چطور می‌شود برای این فرصت‌های لحظه آخری آماده شد.
فرصت‌ها و فایده‌ها
سخنرانی کردن در جمع برای خیلی‌ها ترسناک و دلهره‌آور است. اگر لازم شود کـــه بدون داشتن وقت کافی برای آماده کردن مطلب سخنرانی کنـــید، عجیب نیست کـــه احساس کنـــید دنیا دارد روی سرتان خراب می‌شود.
شاید بداهه سخنرانی کردن یکی از آن چیزهایی باشد کـــه آدم‌ها ترجیح می‌دهند تا می‌توانند از آن دوری کند. اما این مهارت می‌تواند درهای جدیدی به روی شما بگشاید و فرصت‌های شغلی خاصی برای‌تان پدید آورد. وقتی کـــه مجبورید در آخرین لحظات ارائه‌ای حاضر کنـــید، مصاحبه‌‌ی کاری طاقت‌فرسایی پشت سر بگذارید یا نظر یکی از مشتریان سخت‌گیر را جلب کنـــید، توانایی بی‌برنامه صحبت کردن اعتمادبه‌نفسی کـــه لازم دارید را در شما ایجاد می‌کند.
وقتی بلد باشید تحت فشار خوب صحبت کنـــید، می‌توانید مدیران‌تان را تحت تأثیر قرار بدهید و درنظرشان سرشناس شوید. مهارت داشتن در بداهه‌گویی برای معرفی داخل آسانسوری هم مفید است. معرفی داخل آسانسوری تکنیکی است کـــه می‌گوید اگر سی ثانیه با سرمایه‌گذاری در آسانسور باشید، چطوری نظر او را به کسب و کارتان جلب می‌کنـــید؟ به عبارتی فرد باید در کمتر از یک دقیقه کسب و کارش را معرفی کرده یا مشتری بالقوه‌ای را جذب کند. برگزاری جلسات پرسش و پاسخ به شکل موفق، و ایجاد ارتباط با اشخاص مهم در گردهمایی‌های کاری از دیگر حوزه‌هایی هستند کـــه مهارت در بداهه حرف زدن در آنها کاربرد دارد.
با تقویت مهارت بداهه‌گویی یاد می‌گیرید کـــه با فصاحت، مزاح و اعتماد به نفس حرف بزنید و مقصودتان را واضح اما مختصر و مفید برسانید.
استراتژی‌های زیر می‌توانند در این مسیر کمک‌حال شما باشند.
نگرش‌تان را درست کنـــید
چه کسی گفته کـــه بداهه حرف زدن حتما چیز ترسناکی است؟ بی‌برنامه صحبت کردن می‌تواند خیلی هم مفرح باشد! نگرش شما به هر کار بر کیفیت عملکردتان در آن تأثیر عظیمی دارد و داشتن پیش‌فرض مثبت، اساس موفقیت است.
اول از همه سعی کنـــید به کمک تفکر مثبت، به موقعیت به عنوان فرصتی نگاه کنـــید کـــه در آن می‌توانید مهارت و تخصص‌تان را با دیگران سهیم شوید، اعتباری برای خودتان کسب کنـــید و به دیگران کمکی کرده باشید.
قدم بعدی این است کـــه یک لحظه بایستید و موفقیت را در ذهن‌تان تجسم کنـــید. تصور کنـــید سخنرانی را به پایان رسانده‌اید، همه دارند برای‌تان دست می‌زنند و لبخند بر لب‌شان است. خیلی خوشحالید چون سخنرانی را عالی پیش برده‌اید و به همه افراد حاضر کمک کرده‌اید. حس خوبی است نه؟
سرانجام اینکـــه از تصدیق‌های مثبت استفاده کنـــید تا روحیه‌تان بهتر شده و اعتمادبه‌نفس بگیرید. جملاتی مثل جملات زیر می‌توانند خوب باشند:
«این آدم‌ها واقعا به شنیدن حرف‌هایم علاقه‌مندند»
«این قضیه در مورد من نیست، در مورد اوناست»
«فقط باید با یه سری آدم حرف بزنم، مسئله انقدرم بزرگ نیست!»
«وقتی شروع کنم به حرف زدن آروم و ریلکس می‌شم»
«همه اینا دوست دارن کـــه من کارمو خوب انجام بدم»
«تخصص من برای این افراد مفید خواهد بود»
فکر کنـــید و تصدیق‌های بامعنی و مثبتی بیابید کـــه مخصوص خودتان باشند. قبل از آغاز سخنرانی، این جملات را با خودتان تکرار کنـــید.
برای آماده شدن وقت بگذارید
مهم نیست چقدر وقت داشته باشید؛ خیلی مهم است کـــه کمی فکر کنـــید تا ببینید مخاطبان‌تان از شما انتظار دارند در مورد چه موضوعی حرف بزنید؟
اگر در جلسه‌ای کسی از شما خواست صحبت کنـــید، اول به شنونده‌هایتان بیندیشید. چرا این جا جمع شده‌اند؟ به یادگیری چه چیزهایی نیاز دارند؟ چرا از شما خواسته شده تا حرف بزنید؟ چه کار ارزشمندی در این موقعیت می‌توانید انجام بدهید؟
اگر وقت کافی دارید، خلاصه‌ي اولیه‌ای از رئوس مطالب آماده کنـــید. برای این کار می‌توانید از تکنیک PREP استفاده کنـــید. این کلمه از حروف اول چهار کلمه تشکیل شده کـــه چهار مرحله‌ی زیر را نشان می‌دهد:
نکته (Point) – حرف اصلی‌تان را واضح و مشخص در مقدمه بگویید.
استدلال (Reason) – دلیل‌تان برای این نکته اصلی چیست؟ عقاید خودتان، پژوهش‌ها، آمارها و هر داده‌ی دیگری کـــه به اعتبار مطلب اضافه کند را ذکر کنـــید.
مثال (Example) – در اثبات حرف‌تان مثالی بیاورید.
نکته (Point) – نکته اصلی را یک بار دیگر بیان کنـــید. سعی کنـــید نتیجه را به مقدمه ربط بدهید.
اگر ترجیح می‌دهید به جای PREP، یک کلمه‌ی فارسی به یاد بسپارید، می‌توانید حروف اول مراحل بالا را ترکیب کرده و از کلمه اختصاری «نامن» استفاده کنـــید.
سعی کنـــید همیشه برای بداهه حرف زدن آماده باشید. همیشه یک کاغذ و قلم کنارتان باشد تا بتوانید یادداشت بردارید و برای حرف‌هایتان یک برنامه‌ریزی سریع بکنـــید. هنگام حرف زدن هم تکنیک PREP را به خاطر داشته باشید تا حرف‌های اصلی کـــه می‌خواهید بزنید یادتان بماند.
کمی آرام‌تر
این صحبت‌های دقیقه نودی می‌توانند حسابی به آدم استرس بدهند، عصبی‌مان کنند و باعث شوند احساس عدم آمادگی کنیم. یاد بگیرید حاضرجواب باشید تا بتوانید در این موقعیت‌ها آرامش خود را حفظ کنـــید و خوددار بمانید.
اگر قرار است برای جمعی سخنرانی کنـــید و چند دقیقه بیشتر برای آماده شدن وقت ندارید، چند تا نفس عمیق بکشید تا کمی سرعت اوضاع را کم کرده و آرام شوید. اگر وسط جمع هستید، خیلی آرام از صندلی‌تان بلند شوید و با قدم‌های آهسته و حساب‌شده به طرف تریبون بروید. این کارها کمی وقت اضافه برای‌تان ایجاد می‌کند تا بتوانید افکارتان را منظم کنـــید.
وقتی پشت تریبون ایستاده‌اید، ممکن است احساس کنـــید کـــه فوری باید شروع به صحبت کردن کنـــید. در مقابل این میل قوی تسلیم نشوید! به جای آن چند نفس عمیق بکشید تا خودتان را آرام کنـــید و به افکارتان سر و سامان ببخشید. به زبان بدن‌تان توجه داشته باشید. راست بایستید، شانه‌هایتان را عقب بدهید و مستقیم به شنوندگان نگاه کنـــید.
لازم نیست به خاطر اینکـــه آماده نیستید یا اینکـــه در آخرین لحظه برای صحبت آمده‌اید، معذرت‌خواهی کنـــید. به احتمال زیاد شنونده‌ها اصلا متوجه هم نمی‌شوند کـــه شما آماده نیستید! به جای آن جملات تصدیقی را برای خودتان تکرار کنـــید و یادتان بیاورید کـــه شنونده‌ها هم دوست دارند شما کارتان را خوب انجام دهید. شمرده حرف بزنید، صادق باشید و ببینید چطوری می‌توانید چیزی به شنونده‌هایتان اضافه کرده یا کمک‌شان کنـــید. تمرکزتان را حفظ کنـــید، جلوی وراجی‌تان را بگیرید، یک حرف را دوباره و دوباره تکرار نکنـــید و سعی کنـــید حواس‌تان پرت نشود.
اگر در جلسه‌ی پرسش و پاسخ شرکت دارید، وقتی سؤالی از شما پرسیدند آن را شمرده شمرده تکرار کرده یا اینکـــه با عوض کردن کلمات آن را به شکل دیگری بیان کنـــید. به این ترتیب فرصتی دارید تا در مورد جواب‌تان کمی بیندیشید. علاوه بر این، به مخاطبان‌تان هم نشان می‌دهید کـــه دارید به سؤال‌ها فعالانه گوش می‌کنـــید.
نکته:
بد نیست چند تا سخنرانی کوتاه آماده یا چند داستان و جوک از قبل در چنته داشته باشید. می‌توانید اینها را سر فرصت جلوی آینه تمرین کنـــید.
یکی از تمرینات راه‌گشا این است کـــه یک موضوع را انتخاب کنـــید، سی ثانیه به خودتان برای حاضر کردن رئوس کلی مطلب فرصت بدهید و بعد دو سه دقیقه در مورد آن موضوع صحبت کنـــید.
گروه تشکیل بدهید
یکی از بهترین راه‌ها برای اینکـــه بتوانید راحت‌تر در جمع‌ها حرف بزنید، این است کـــه به گروه‌ها و انجمن‌هایی کـــه مختص سخنوری و فن بیان هستند و به اعضایشان کمک می‌کنند تا مهارت‌های سخنوری‌شان را بهبود ببخشند، بپیوندید.
نحوه‌ی کار این گروه‌ها راحت است: شما و بقیه‌ی اعضا جایی جمع می‌شوید و به نوبت، هم به‌طور فکر شده و با برنامه‌ریزی سخنرانی می‌کنـــید و هم به‌طور بداهه. در این جلسات مربی یا استادی وجود ندارد؛ بلکـــه این اعضا هستند کـــه در مورد عملکردتان به شما بازخوردهای سازنده می‌دهند. شرکت در این جلسات راهی عملی و مفرح برای کسب تجربه برای حرف زدن در جمع است.
در حال حاضر چنین گروه‌هایی در ایران زیاد نیستند و آموزش سخنوری بیشتر به شکل دوره‌ها و کارگاه‌های یک‌روزه انجام می‌شود. اگر نتوانستید چنین انجمنی پیدا کنـــید، می‌توانید خودتان یک گروه تشکیل بدهید! چند نفر پیدا کنـــید کـــه به چنین کاری علاقه‌مند باشند. می‌توانید از بین اطرافیان، دوستان، همکاران و حتی همسایه‌ها کسانی را پیدا کنـــید و یا حتی در جایی آگهی بدهید. به کمک اعضا زمان و مکانی برای جلسات مشخص کنـــید. اگر اعضای گروه‌تان مشتاق و فعال باشند، این جلسات در گذر زمان رها نمی‌شوند و همه پیشرفت زیادی در سخنوری می‌کنند.
دنبال راه‌های دیگری هم بگردید تا از گوشه‌ی امن‌تان بیرون بیایید و خودتان را به چالش بکشید. در جلسات اهالی ساختمان شرکت کنـــید و از مسائلی کـــه برای‌تان مهم است، حرف بزنید. دفعه‌ی بعدی کـــه نیاز به شخصی برای معرفی سخنران بود، شما داوطلب شوید. هرچقدر بیشتر در حرف زدن برای جمع تجربه کسب کنـــید، وقتی کسی در لحظه آخر میکروفن دست‌تان می دهد، کمتر استرس می‌گیرید.
بر اعصاب‌تان مسلط باشید
اگر قبل از اینکـــه شروع به صحبت کنـــید دچار اضطراب شدید، چند بار نفس‌های عمیق آرام و طولانی بکشید. تنفس عمیق ضربان قلب‌تان را پایین می‌آورد، افکارتان را مرتب می‌کند و باعث می‌شود با اعتمادبه‌نفس بیشتری جلو بروید.
یک کار خوبِ دیگر هم این است کـــه از دور به قضیه نگاه کنـــید. یک ماه بعد، یک سال یا حتی پنج سال بعد این سخنرانی بداهه چه اهمیتی خواهد داشت؟ حتی اگر کار را خراب کنـــید، بدترین اتفاقی کـــه می‌تواند بیفتد چیست؟ بیشتر وقت‌ها اگر به دورنمای کلی بنگرید، این موقعیت‌ها اصلا اهمیتی نخواهند داشت. پس بر آرامش داشتن تمرکز کنـــید و از این تجربه لذت ببرید!
سخن آخر اینکـــه یاد بگیرید هیجانات‌تان را مدیریت کنـــید. اضطراب کاملا قابل کنترل است. حتی ممکن است استرس برای‌تان وجه امتیازی بشود و به کمک آن یک سخنرانی عالی داشته باشید! پس نترسید و جلو بروید!
