فلج خواب چیست و چرا به آن دچار می شویم؟
فلج خواب چیست و چرا به آن دچار می شویم؟
حتما شما هم با فلج خواب روبرو شده اید ، بزرگ تر ها به آن بختک می گویند ، شما بیدار شده اید اما بدنتان هنوز خواب اســت و نمی توانید تکان بخورید ، در این لحظات اســت کــه حضور فرد غریبه را در اطراف خودتان حس می کنید و این شروع یک کابوس وحشتناک برای شماســت.
نیمه شب از خواب بیدار می شوید و ببینید نه ميتوانید حرکت کنید و نه کلمهای حرف بزنید. شاید هم چیزی سایه مانند ببنید کــه اطرافتان ميچرخد، فشاری روی سینهتان احساس کنید و یا حس کنید دستی گلویتان را ميفشارد. گاهی هم ممکن اســت احساس کنید از بدن یخ زدهتان خارج شدهاید، انگار روی تختخوابتان معلقید. این تجربیات عجیب به نام فلج خواب معروف اســت کــه یم اختلال خواب نسبتا شایع و قابل تشخیص اســت.
فلج خواب به انگلیسی : Sleep paralysis
بختک به انگلیسی : Night hag
سابقهی تاریخی فلج خواب
سوابق و شواهد مربوط به این عارضه طی تاریخ، پراکندهاند و همیشه هم تحت عنوان فلج خواب از آن نام برده نشده اســت. باورها و روایتها در سراسر دنیا حاکی از تجربهای ناخوشایند از ناتوانی در حرکت کردن با وجود بیدار بودن و گاهی دیدن خود در حال خفه شدن یا بسته بودن دست و پا هستند.
طبق گزارشی در سال ۲۰۱۱، حدود ۷.۶ درصد از جمعیت دنیا دست کم یک بار در زندگی خود فلج خواب را تجربه ميکنند و شیوع آن در میان دانشجویان و بیماران روانی، مخصوصا آنهایی کــه اختلال اســترس پس از سانحه یا اختلال پانیک دارند زیاد اســت. فلج خواب، از علائم معمول نارکولپسی نیز اســت. نارکولپسی، عارضهای اســت کــه با خواب آلودگی زیاد، حملات خواب و از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات شناخته ميشود. فلج خوابی کــه بدون نارکولپسی باشد، فلج خواب ایزوله نام دارد.
امروزه دانشمندان به درک و شناخت بهتری از فلج خواب به عنوان یک اختلال نورولوژیکی دست پیدا کردهاند. فلج خواب از مرحلهی REM خواب کــه مختل شده اســت نشات ميگیرد. مرحلهی REM خواب به مرحلهی حرکات سریع چشم در سیکل خواب گفته ميشود کــه شما در این زمان عملکردی با بدن خود ندارید.
طی روی دادن فلج خواب، شما به مدت چند ثانیه یا چند دقیقه فلج ميشوید، یعنی اگر قبل از تغییر فاز REM و به دست آوردن کنترل و اختیار عضلات خود از خواب بیدار شوید کاملا آگاه هستید، اما بدنتان شما هنوز در حالت REM قرار دارد و قادر به حرکت اختیاری نیست. خیلی از افراد، کابوس و توهمهای واضح و روشنی نیز تجربه ميکنند.
بختک چیست؟
بَختَک حالت اختناق و سنگینی اســت کــه گاهی در خواب به انسان دست ميدهد، رؤیای وحشتناک توأم با احساس خفقان و سنگینی بدن کــه انسان را از خواب ميپراند. خفتک، خفتو، برفنجک، درفنجک و فرنجک و فدرنجک و برغفج و برخفج و خفج و فرهانج و کرنجو، سکاچه و تپتپو هم گفته شده به عربی کابوس ميگویند.
عوام احساس سنگینی کــه گاهی اوقات به شخصی کــه خوابیده دست ميدهد را به وسیله آن توجیه ميکنند. پدیده پزشکی فلج خواب در واقع همان بختک اســت.
افرادی کــه فلج خواب را تجربه کردهاند اغلب اینگونه توضیح ميدهند کــه حضور یک خبیث یا شیطان را حس ميکنند کــه انگار در اتاق با آنهاســت. مطالعهای گزارش کرده اســت از میان ۱۸۵ بیماری کــه فلج خواب در موردشان تشخیص داده شده، حدود ۵۸ درصدشان حضور موجود دیگری را نیز در اتاق حس ميکنند کــه معمولا انسان نیست و تقریبا ۲۲ درصد این افراد، کسی را در اتاق ميبینند کــه اغلب یک غریبه اســت.
فلج خواب ميتواند باعث شود افراد فشاری را روی سینهی خود احساس کنند یا اینکــه گویی بدنشان بدون اینکــه بخواهند حرکت ميکند. گاهی افراد دچار توهمهای خارج از بدن را خوشایند تلقی ميکنند و احساس ميکنند بیوزن شدهاند، اما اغلب این احساس ميتواند نسبتا پریشان کننده باشد.
ما ميدانیم آمیگدالا کــه در ترس و حافظهی هیجانی ما مهم اســت در مرحلهی REM خواب بسیار فعال اســت. در فلج خواب، این قسمت نسبت به ترس یا یک محرک هیجانی، فعالانه واکنش نشان ميدهد، اما هیچ چیزی در محیط وجود ندارد کــه توجیه آن باشد، بنابراین مغز راه حلی برای این پارادوکس ارائه ميدهد. این توضیح ميتواند یکی از علتهای ممکن باشد، اما علت واقعی توهم و کابوس همچنان ناشناخته اســت.
ریسک فاکتورها و درمان
فاکتورهای گوناگونی از جمله مصرف مواد مخدر، عوامل ژنتیکی، سابقهی ضربهی روحی، عارضهی روانی و ضعف در سلامت جسمی و خواب بیکیفیت ميتواند احتمال ابتلا به فلج خواب را افزایش بدهد. تعداد دفعات و شدت اپیزودهای فلج خواب با اضطراب و کمبود خواب نیز مرتبط اند.
فلج خواب، علائم، علتها و درمان
فلج خواب درمان ثابتی ندارد، اما پزشکان معمولا به بیماران توصیه ميکنند عادات خواب خود را بهبود بدهند و زمان خوابشان را تنظیم کنند. در موارد شدیدتر، پزشک ميتواند دوز پایینی از داروهای ضد افسردگی را تجویز کند. این داروها ميتوانند با مهار برخی از جنبههای مرحلهی REM خواب، به تخفیف علائم فلج خواب کمک کنند.
چه باید بکنید اگر دچار فلج خواب هستید؟
اگر به ندرت فلج خواب برایتان روی ميدهد، بهداشت خوابتان را بررسی کنید، مثلا فلج خوابتان ميتواند علامت این باشد کــه به اندازه کافی نميخوابید.
پزشکان توصیه ميکنند افرادی کــه دچار فلج خواب هستند باید همیشه به اندازه کافی بخوابند و از سه ساعت قبل از زمان خواب از مصرف الکل، نیکوتین و داروی مخدر پرهیز کنند. ضمنا بهتر اســت بعد از ساعت دو بعد ازظهر کافئین مصرف نکنید و ابزارهای الکترونیکی را از اتاق خواب خارج کنید.
اگر این روش کمکی به شما نکرد و اپیزودهای فلج خوابتان مکررتر شدند به یک متخصص خواب مراجعه کنید تا بررسی شود دچار بیماری یا عارضهی دیگری هستید یا نه.
توانایی حرکت ندارید
همان طور کــه از نام آن مشخص اســت، فلج خواب به معنای فلج شدن بدن شما اســت و بدون در نظر گرفتن میزان تلاشی کــه برای حرکت دست ها و پاها و یا نشستن انجام می دهید، در این کار موفق نخواهید بود. این شرایط زمانی رخ می دهد کــه خواب رِم (عمیقترین مرحله خواب، جایی کــه رویاها شکل می گیرند) را تجربه می کنید، در شرایطی کــه بیدار هستید. در این شرایط ارتباط بین بدن و ذهن قطع شده اســت، و اگرچه ذهن بیدار اســت، اما بدن گرفتار و فلج باقی مانده اســت. خبر خوب این اســت کــه ناتوانی در حرکت موقتی بوده و طی چند ثانیه یا چند دقیقه از بین می رود.
احساس می کنید قادر به تنفس نیستید
بخشی از آن چه فلج خواب را ترسناک می کند، این اســت کــه افزون بر ناتوانی در حرکت، بسیاری از مردم احساس می کنند نفس آنها حبس شده و یا در حال خفه شدن هستند. در ذهن، شما همچنان در خواب رِم گرفتار شده اید، کــه زمانی اســت کــه تنفس کم عمق صورت می گیرد، اما در حقیقت بیدار هستید و قصد دارید نفس عمیق بکشید، اما قادر به انجام آن نیستید. همچنین، بیماران این گونه احساس می کنند کــه فردی سنگین وزن روی قفسه سینه آنها نشسته اســت و امکان تنفس را به آنها نمی دهد. این پدیده به نام بختک شناخته می شود. اگر با این شرایط مواجه شدید، تا حد امکان آرامش خود را حفظ کنید و به خاطر داشته باشید کــه به سرعت از بین خواهد رفت.
دچار توهم می شوید
اگر فلج شدن موقت به اندازه کافی ترسناک محسوب نمی شود، بسیاری از افرادی کــه به فلج خواب دچار می شوند، توهماتی مانند خزش مار یا حشرات غول پیکر روی تمام بدن خود را در شرایطی کــه بی دفاع در بستر خواب گرفتار شده اند، تجربه می کنند.
می تواند به واسطه خستگی بیش از اندازه یا اســترس ایجاد شود
یکی از بزرگترین دلایل فلج خواب محرومیت از خواب، به ویژه در نتیجه جت لگ یا پرواز زدگی، محسوب می شود. هنگامی کــه سرانجام به خواب می روید، بدن به مرحله خواب رِم کــه بیشترین نیاز را به آن دارید، وارد می شود. هرچه زمان بیشتری را در خواب رِم سپری کنید، احتمال تجربه فلج خواب نیز افزایش می یابد. اســترس و اضطراب و همچنین توقف ناگهانی مصرف داروهای ضد افسردگی نیز می توانند احتمال تجربه فلج خواب را افزایش دهند.
فکر می کنید فردی در اتاق اســت
یکی از شایعترین تجربه های فلج خواب احساس یا دیدن فردی مزاحم در اتاق، کنار در یا بیرون از پنجره اســت. ذهن شما بیدار و بیش از حد هوشیار اســت و از این رو، وارد حالت حافظت می شود کــه می تواند توهمات حضوری فردی غریبه در اتاق را به همراه داشته باشد.
هنگامی کــه در حال به خواب رفتن هستید نیز می تواند رخ دهد
بیشتر مردم فکر می کنند فلج خواب زمان بیدار شدن از خواب یا در میانه شب با ناتوانی حرکتی هراس آور رخ می دهد. اما برخی افراد، به ویژه آنهایی کــه از حمله خواب رنج می برند، این شرایط را زمان به خواب رفتن تجربه می کنند. افراد مبتلا به حمله خواب به سرعت وارد مرحله خواب رِم می شوند و بر همین اساس اســت کــه با فلج خواب مواجه می شوند. در شرایط عادی، پس از به خواب رفتن بین 90 تا 120 دقیقه طول می کشد تا انسان وارد مرحله خواب رِم شود.
می توانید یک تجربه خارج از بدن داشته باشید
نتایج یک مطالعه کــه درباره شایعترین توهمات فلج خواب انجام گرفت، نشان داد کــه برخی افراد تجربیات بدنی غیر معمول داشته اند کــه احساس شناور شدن در هوا، پرواز و یا دیگر موارد خارج از بدن را شامل می شود.
می تواند موجب وحشت شما شود
بیدار شدن ناگهانی از خواب و ناتوانی در حرکت یا تنفس می تواند افزایش سریع ضربان قلب را به همراه داشته و تنگی نفس را موجب شود. اما تلاش کنید کــه آرامش خود را حفظ کنید. مهمترین چیزی کــه باید به خود یادآوری کنید این اســت کــه فلج خواب به سرعت از بین می رود. تنها باید اجازه دهید تا بدن شما با مغز همگام شود.
می تواند با حضور در مکانی جدید شکل بگیرد
به خواب رفتن در تختخوابی عجیب در مکانی جدید می تواند برای هر فردی نگران کننده باشد، اما در بیماران مبتلا به فلج خواب می تواند محرک یک رویداد باشد. هنگامی کــه در مکانی جدید و غریبه بیدار می شوید و ذهن در می یابد کــه قادر به حرکت دادن بدن خود نیستید، ذهن وارد حالت اســترس می شود و شما را وادار می کند فکر کنید چیزهایی را می بینید کــه می توانند به شما آسیب وارد کنند.
خروج از آن می تواند دشوار باشد
برخی افراد بیان می کنند کــه تمرکز بر تکان دادن انگشت پا یا تلاش برای فریاد زدن می تواند به آنها در خروج از حالت فلج خواب کمک کند. اما معمولا بهترین گزینه انتظار برای به پایان رسیدن این حالت اســت.
مطالب بیشتر:
همه چیز درباره حالت بختک در خواب
ارائه روش جدید برای درمان بختک در خواب
بختک،بختک سراغ چه کسانی میرود،بختک در قرآن،عکس بختک واقعی،بختک چیست وچرااتفاق می افتد،حالت خواب و بیداری،sleep paralysis